پیدایش چاپ سربی

پیدایش چاپ سربی به زمان اختراع چاپ با حروف متحرک فلزی و به دوره گوتنبرگ آلمانی بر می گردد، در سال ۱۴۵۰ م. گوتنبرگ، صنعت چاپ را از شکل متداول چوبی به‌صورت سربی درآورد.

این نوع چاپ که به چاپ حروفی و چاپ برجسته نیز شهرت دارد، در آغاز ورود فن چاپ به ایران، به اعتبار واژه لاتینی آن، تیپوگرافی  نامیدند.

نخستین چاپخانه سربی در ایران

از نمونه های اولیه چاپخانه سربی در ایران که اقدام به چاپ کتاب با حروف الفبای فارسی و عربی کرد به‌دستور عباس میرزا نایب ‌السلطنه و به همّت میرزا زین‌العابدین تبریزی در تبریز بود.

رساله جهادیه تألیف میرزا نایب‌ السلطنه به‌عنوان نخستین کتاب چاپ سربی، درسال ۱۲۳۳ق. در چاپخانه تبریز به ‌چاپ رسیده است.

در سال ۱۲۴۰ ق. میرزا زین‌العابدین، که در کار خود خِبره و شهره بود، به امر فتحعلیشاه به تهران فراخوانده شد تا به‌کمک منوچهر خان معتمدالدوله، اولین چاپخانه سربی دارالخلافه طهران را راه‌اندازی کند. نخستین کتابی که در چاپخانه طهران به چاپ رسید حیاه ‌القلوب محمد باقر مجلسی در سال ۱۲۴۰ ق. بود.

اصفهان، بعد از تبریز و طهران، سومین شهری بود که در زمان حکومت منوچهرخان معتمدالدوله صاحب چاپخانه سربی شد.

روش چاپ سربی

چاپ سربی روشی است در آن کاغذ را روی صفحه‌ای متشکل از حروف برجستهٔ سربی که به صورت معکوس چیده شده و آغشته به مرکب است فشرده می‌ کنند و بر اثر فشار، حروف بر صفحه کاغذ نقش می‌بندد. حروف‌چینی روزنامه نیز نخست به صورت دستی انجام می‌گرفت، ولی بعدها این کار با دستگاه‌هایی که معمول‌ترین آنها «لاینو تایپ» بود، صورت پذیرفت. دستگاه حروف‌چینی خودکار لاینوتایپ در سال ۱۸۸۶ میلادی ساخته شد. و بدین ترتیب سرعت چاپ به تدریج افزایش پیدا کرد. پیشرفت فناوری کم کم باعث شد دستگاه حروف‌چینی سربی از دور خارج شود و جای خود را به دستگاه الکترونیکی بدهد.