پیدایش صنعت چاپ و ۸ فناوری مهم آن

امروزه صنعت چاپ یکی از ابزارهای کلیدی و کاربردی نشر و توسعه امور نوشتاری است که ضرورت آن برای همه واضح است. در این بخش درباره پیدایش صنعت چاپ و ۸ فناوری مهم آن در طی سال ها خواهیم پرداخت.

پیدایش صنعت چاپ و ۸ فناوری مهم آن

فرایند انتقال اطلاعات به مخاطبان از طریق تصاویر، نوشته‌ها، اعداد و ارقام بر روی فرم‌های چاپی در تیراژ بالا را، چاپ می نامند.

واژه “چاپ” از لغت قدیمی‌تر “چهاپ” گرفته شده که به معنای فشردن سطحی بر سطح دیگر است. برخی معتقدند که این واژه به معنای نقش و اثری است که بر روی متون و سطوح مختلف ایجاد می کند.

چاپ به عنوان یکی از مهم ترین اختراعات بشر، نقش بسزایی در انتشار دانش، فرهنگ و تمدن در طول تاریخ ایفا کرده است. از لوح های گلی بین النهرین باستان تا چاپخانه های دیجیتال مدرن، صنعت چاپ مسیری طولانی و پر فراز و نشیب را پیموده است.

صنعت چاپ یکی از قدیمی‌ترین صنایع در جهان است که اولین نمونه های چاپ به دوران باستان و تمدن های بین النهرین، مصر و چین باستان باز می گردد. در این دوران از مهرها و قالب های سنگی برای چاپ تصاویر و متون ساده بر روی لوح های گلی، پاپیروس و پارچه استفاده می شد.

در قرن هشتم میلادی، چاپ حروف متحرک در چین اختراع شد. این اختراع انقلابی در صنعت چاپ ایجاد کرد و به تولید انبوه کتاب ها و متون مختلف با سرعت و دقت بیشتر کمک کرد. چینی ها از بلوک های چوبی حکاکی شده برای چاپ حروف و تصاویر استفاده می کردند، که بهمین دلیل این روش به عنوان چاپ با حروف چوبی شناخته می شود.

اما آنچه که امروزه ما بعنوان صنعت چاپ می شناسیم در قرن پانزدهم میلادی، توسط گوتنبرگ آلمانی با اختراع اولین دستگاه چاپ با حروف فلزی، صورت گرفت. این اختراع در اروپا منجر به انقلاب فرهنگی و گسترش دانش و سواد آموزی شد. کتاب ها و متون مختلف به سرعت و در تیراژ بالا چاپ و منتشر می شدند و در دسترس مردم قرار می گرفتند.

در قرن هفدهم، دستگاه‌های چاپی از جمله دستگاه‌های صفحه‌ گرم که از صفحات فلزی برای چاپ استفاده می‌کردند، به کار گرفته شدند. در قرن هجدهم میلادی، چاپ سنگی در اروپا اختراع شد.

در قرن نوزدهم، دستگاه‌های چاپ سیلندری با استفاده از روکش‌های از جنس کاغذ و صفحات چاپی برای تولید روزنامه و کتاب‌ها به کار گرفته شدند. این دستگاه‌ها، به دلیل سرعت بیشتر و قابلیت چاپ بر روی سطوح بزرگتر، باعث توسعه این صنعت شدند.

در قرن بیستم میلادی، چاپ افست اختراع شد که تحولی دیگر در صنعت چاپ ایجاد کرد. این روش چاپ از کیفیت و وضوح بالایی برخوردار بود و برای چاپ تصاویر و متون رنگی به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گرفت. در اواخر قرن بیستم نیز، چاپ دیجیتال انقلابی شگرف در صنعت چاپ ایجاد کرد. این روش چاپ نیاز به چاپخانه های سنتی و دستگاه های حجیم را از بین برد و امکان چاپ سریع و آسان را در هر مکان و زمانی فراهم نمود.

در عصر حاضر نیز، چاپ سه بعدی در حال توسعه است که می تواند تحولات جدیدی را در صنعت چاپ ایجاد کند. این روش چاپ، امکان تولید اشیاء سه بعدی از مواد مختلف را با استفاده از مدل های دیجیتال فراهم می کند.

صنعت چاپ در ایران سابقه ای طولانی و پرفراز و نشیب دارد. اولین چاپخانه ها در دوره صفویه در ایران تاسیس شدند، و چاپ سنگی در دوره قاجار در ایران رواج پیدا کرد که از آن برای چاپ کتاب ها و متون مختلف به زبان فارسی استفاده می شد.

مخترع ماشین چاپ کیست؟

یوهان گوتنبرگ به عنوان مخترع ماشین چاپ در اروپا شناخته می شود، که با اختراع دستگاه چاپ فلزی متحرک، انقلابی در صنعت چاپ ایجاد کرد و به تولید انبوه کتاب ها و متون مختلف با کیفیتی بالا و قیمتی ارزان تر کمک کرد.

اودر سال ۱۴۰۰ میلادی در آلمان متولد شد و حرفه اصلی اش، زرگری بود. توجه او به هنر از سال ۱۴۴۰ آغاز شد. او آلیاژ مناسب برای ریخته‌گری حروف را از دو ماده سرب و آنتیموان درست کرد و با استفاده از این آلیاژ، حروف متحرک را اختراع نمود. حروف فلزی که گوتنبرگ ساخته بود، می توانستند به سرعت و به آسانی جابجا و دوباره استفاده شوند. این امر بر خلاف روش های قبلی چاپ بود که از بلوک های چوبی حکاکی شده استفاده می شد.

در حقیقت گوتنبرگ دستگاه چاپی را اختراع کرد که از مرکب و قالب های فلزی برای چاپ حروف و تصاویر بر روی کاغذ استفاده می کرد. این دستگاه به طور قابل توجهی سریعتر و کارآمدتر از روش های قبلی چاپ بود.

مخترع ماشین چاپ با استفاده از ماشین چاپ خود توانست انجیل مقدس را با ظاهری متفاوت چاپ کند. این اثر که به انجیل گوتنبرگ شهرت دارد، مهم‌ترین اثر مخترع دستگاه چاپ است و از نظر زیبایی ظاهری و کیفیت چاپ، در زمان خودش انجیلی بی‌نظیر بود.

 اختراع گوتنبرگ به انتشار دانش و فرهنگ در سراسر اروپا کمک کرد. کتاب ها و متون مختلف به سرعت و در تیراژ بالا چاپ و منتشر می شدند و در دسترس مردم قرار می گرفتند. این امر به گسترش دانش و آگاهی در میان مردم و پیشرفت علم و فرهنگ کمک فراوان نمود و بهمین دلیل در کتاب تاثیرگذارترین‌های تاریخ، نام مخترع چاپ به عنوان یکی از افراد مهم تاریخ بشریت ذکر شده است.

دستگاه چاپ گوتنبرگ، گران بود و فقط ثروتمندان می‌توانستند این دستگاه را تهیه و از آن استفاده کنند. به همین دلیل دستگاه چاپ او تا سالها ناشناخته ماند. ۲۰ سال بعد از اکتشاف گوتنبرگ، صنعت چاپ با استفاده از سطوح برجسته در دیگر مناطق جهان از جمله پاریس، ونیز، فلورانس و لیون تا حدودی رواج پیدا کرد.

اولین دستگاه چاپ افست جهان

در سال ۱۸۴۴ میلادی، ریچارد مورداخ، اولین دستگاه چاپ افست را اختراع کرد. این دستگاه با استفاده از روغن چاپ به جای روکش کاغذ، سرعت بیشتری را در چاپ فراهم کرد.

در سال ۱۸۷۵، رابرت بارکلی (بریتانیا)، اولین ماشین چاپ لیتوگرافی افست چرخشی را که فرآیندهای چاپ انتقالی را با دستگاه چاپ چرخشی ترکیب می کرد، اختراع نمود.

در سال ۱۹۲۲، شرکت Faber & Schleicher AG (آلمان)، اولین ماشین چاپ افست تک رنگ را که می توانست تا ۵۰۰۰ برگ در ساعت چاپ کند، اختراع کرد.

در دهه ۱۹۴۰، چاپگرهای الکترونیکی، که از نمایشگرهای الکترونیکی برای نمایش شکل حروف و نشانه‌ها استفاده می‌کنند، به کار گرفته شدند. با توسعه و بهبود این تکنولوژی‌ها، ماشین‌های چاپی بیشتری با سرعت و دقت بیشتر تولید شدند.

در سال‌های اخیر نیز، با توسعه فناوری‌های دیجیتال، چاپ دیجیتال به صنعت چاپ اضافه شد که در این روش، فایل‌های دیجیتالی به جای استفاده از صفحات چاپی به کار می‌روند و این روش باعث کاهش هزینه‌ها و سرعت زمان تولید می‌شود.

۸ فناوری مهم صنعت چاپ و مزیت ها و معایب هر کدام

همانگونه که مشاهده کردید صنعت چاپ در طول تاریخ، تحولات زیادی را به خود دیده است و با ظهور فناوری های جدید، روش های چاپ نیز دائماً در حال تغییر و پیشرفت هستند. در حال حاضر، طیف گسترده ای از فناوری های چاپ در دسترس است که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.

۱. چاپ افست

یکی از رایج ترین و پرکاربردترین روش های چاپ در جهان است که به دلیل کیفیت بالا، سرعت چاپ مناسب و مقرون به صرفه بودن برای تیراژ بالا، مورد استفاده طیف وسیعی از کسب و کارها و صنایع قرار می گیرد. در این روش چاپ، از یک پلیت فلزی برای انتقال جوهر به یک غلتک لاستیکی و سپس به کاغذ استفاده می شود.

مزایا: کیفیت چاپ بالا، سرعت چاپ بالا، مقرون به صرفه برای تیراژ بالا، قابلیت چاپ روی طیف گسترده ای از مواد
معایب: هزینه اولیه بالا، نیاز به مهارت تخصصی برای راه اندازی و کار با دستگاه، تولید ضایعات بیشتر

۲. چاپ دیجیتال

یکی از روش های نوین چاپ است که در سال های اخیر به طور گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته است. این روش چاپ با استفاده از فایل های دیجیتال و دستگاه های چاپ لیزری یا جوهر افشان، تصاویر و متون را به طور مستقیم بر روی کاغذ یا سایر مواد چاپی منتقل می کند.

مزایا: مقرون به صرفه برای تیراژ کم، چاپ متغیر، سرعت بالا برای سفارشات فوری، عدم نیاز به پلیت چاپ
معایب: کیفیت چاپ ممکن است به اندازه چاپ افست بالا نباشد، هزینه چاپ هر برگ برای تیراژ بالا بیشتر است، محدودیت در انتخاب نوع مواد

۳. چاپ فلکسو

که به آن چاپ برجسته انعطاف پذیر یا چاپ حروفی انعطاف پذیر نیز گفته می شود، یکی از روش های چاپ پرکاربرد در صنعت بسته بندی و چاپ لیبل است. این روش چاپ از طریق انتقال جوهر از یک کلیشه برجسته که از جنس لاستیک یا فوتوپلیمر ساخته شده است، به فیلم، سلفون، مقوا و یا سایر مواد چاپی انعطاف پذیر، طرح و نقش مورد نظر را بر روی آنها چاپ می کند.

مزایا: سرعت چاپ بالا، مقرون به صرفه برای تیراژ بالا، قابلیت چاپ روی طیف گسترده ای از مواد، مناسب برای چاپ بسته بندی
معایب: کیفیت چاپ ممکن است به اندازه چاپ افست بالا نباشد، نیاز به مهارت تخصصی برای راه اندازی و کار با دستگاه

۴. چاپ هلیوگراور

که به آن چاپ گود یا چاپ گراور نیز گفته می شود، یکی از روش های چاپ سنتی است که به دلیل کیفیت چاپ بسیار بالا و ماندگاری طولانی، برای چاپ تصاویر هنری، عکس ها و متون نفیس مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش چاپ، از سیلندرهای مسی حکاکی شده و جوهرهای مخصوص استفاده می شود تا تصاویری با جزئیات دقیق و رنگ های زنده بر روی کاغذ یا سایر مواد چاپی ایجاد شود.

مزایا: کیفیت چاپ بسیار بالا، مناسب برای چاپ تصاویر با جزئیات دقیق، ماندگاری بالا
معایب: هزینه اولیه بسیار بالا، نیاز به مهارت تخصصی برای راه اندازی و کار با دستگاه، محدودیت در انتخاب نوع مواد

۵. چاپ اسکرین

که به آن چاپ سیلک اسکرین یا چاپ شابلون نیز گفته می شود، یکی از روش های چاپ سنتی و پرکاربرد است که از آن برای انتقال طرح و نقش مورد نظر بر روی طیف گسترده ای از سطوح مانند کاغذ، پارچه، پلاستیک، چوب، فلز، شیشه و سرامیک استفاده می شود. در این روش چاپ، از یک شابلون که از جنس پارچه یا تور فلزی است و طرح مورد نظر بر روی آن حک شده است، و همچنین از جوهرهای مخصوص استفاده می شود.

مزایا: قابلیت چاپ روی طیف گسترده ای از مواد، مناسب برای چاپ طرح های خلاقانه و برجسته، امکان چاپ با ضخامت بالا
معایب: سرعت چاپ پایین، نیاز به مهارت تخصصی برای کار با دستگاه، ممکن است برای تیراژ بالا مقرون به صرفه نباشد

۶. چاپ لیبل

یا چاپ برچسب، فرآیندی است که در آن اطلاعات و نوشته های مورد نظر بر روی مواد چاپی نازک و انعطاف پذیر مانند کاغذ، سلفون، وینیل و یا فویل فلزی چاپ می شوند.

مزایا: سرعت چاپ بالا، مقرون به صرفه برای تیراژ بالا، قابلیت چاپ متغیر، مناسب برای چاپ لیبل و بارکد
معایب: کیفیت چاپ ممکن است به اندازه چاپ افست بالا نباشد، محدودیت در انتخاب نوع مواد

۷. چاپ جوهر افشان

یکی از روش های رایج چاپ است که از آن برای چاپ متن، عکس و تصاویر بر روی کاغذ و سایر مواد چاپی استفاده می شود. در این روش چاپ، از هدهای پاششی برای پاشیدن قطرات ریز جوهر بر روی سطح چاپ استفاده می شود.

مزایا: مقرون به صرفه برای چاپ های کم حجم، قابلیت چاپ عکس با کیفیت بالا، امکان چاپ بر روی انواع مختلف کاغذ
معایب: سرعت چاپ پایین، هزینه چاپ هر برگ برای تیراژ بالا بیشتر است، محدودیت در انتخاب نوع مواد

۸. چاپ سه بعدی

که به آن ساخت افزایشی (Additive Manufacturing) نیز گفته می شود، فناوری نوینی است که با استفاده از لایه های نازک از مواد مانند پلاستیک، رزین، فلز و
یا مواد زیستی، اشیاء سه بعدی را لایه به لایه و بر اساس یک مدل دیجیتال ایجاد می کند.

مزایا: قابلیت ساخت اشیاء سه بعدی با اشکال پیچیده، امکان شخصی سازی محصولات، ایده آل برای نمونه سازی
معایب: سرعت چاپ پایین، هزینه بالا برای چاپ نهایی، محدودیت در انتخاب نوع مواد

دقت داشته باشید که، انتخاب روش چاپ مناسب به عوامل مختلفی مانند نوع محصول، تیراژ، کیفیت چاپ مورد نظر، بودجه و … بستگی دارد.

و در نهایت،

لازم به ذکر است که فناوری های چاپ دائماً در حال پیشرفت هستند و ممکن است در آینده شاهد ظهور روش های چاپ جدید و نوآورانه ای باشیم.

 

برگرفته از:

History of Printmaking